Overweging 1^e zomerdienst 12 juli 2020 Thomaskerk ds. Jantine Heuvelink

Lezingen: Matteüs 13: 1-9, 18-23; Prediker 11: 4-6.

Inleiding op de Schriftlezing

‘Wat heb je nodig als je gaat zaaien?’ vraagt de juf.

De kinderen weten het meteen.

Je hebt een kuiltje nodig in de grond en daar stop je het zaadje in.

En je hebt water nodig, en licht en warmte, dan gaat het zaadje groeien.

En je moet de zaadjes niet te dicht bij elkaar planten, want dan hebben ze niet genoeg ruimte om te groeien.

De juf zucht. Alles wat de kinderen vertellen is waar, maar zij wilde graag het verhaal vertellen van de Zaaier, het verhaal dat Jezus de mensen vertelt, waarin het ook gaat om de goede grond die je nodig hebt en dat zaait niet ontkiemt als het op de weg terechtkomt, of op rotsachtige grond, of tussen de distels.

Jezus vertelt de gelijkenis om te laten zien hoe het gaat met het woord van God dat overal wordt gezaaid, maar alleen daar ontkiemt waar goede grond is, namelijk in mensen die het Woord horen én doen.

Dat verhaal over de zaaier en alle soorten grond, dat wil de juf vertellen.

Maar de kinderen hebben er geen oren naar.

Zij zijn vol van hun ervaringen met tuinkers en eigen gekweekte zonnebloemen.

En ja, ook daarmee doen zij het verhaal van de zaaier recht.

Overweging

1. Gemeente van Jezus Christus,

Bij het horen van de gelijkenis van de zaaier, komen gemakkelijk beelden op.

Bekende beelden van de zaaier, zoals geschilderd door Vincent van Gogh. 

Of beelden uit de praktijk, van de vreugde om zaadjes te zaaien in eigen grond, de schrik als de vogels erop afkomen, de afwachting of andere zaadjes wel tot bloei zullen komen en de verwondering als dat inderdaad zo gaat.

De gelijkenis van de zaaier is de eerste van wel 8 gelijkenissen in dit 13^e hoofdstuk van Matteus dat als kopje heeft ‘Gelijkenissen over het Koninkrijk van de hemel’. Jezus spreekt in gelijkenissen tot de mensen. In beeldtaal dus.

Jezus doet dat vaker, maar dit is één van de weinige plekken waar Jezus de gelijkenis ook uitlegt. Helaas wordt de gelijkenis daarmee niet op slag helder. Het blijft beeldspraak. We horen dat met het zaad het woord van God wordt bedoeld en dat goede grond staat voor mensen die dat woord van God horen en begrijpen. Wat nu precies hun vruchten zijn, dat blijft onduidelijk. En is de zaaier nu God of Jezus?

Het ligt voor de hand om bij deze gelijkenis in te gaan op de vraag welk grondsoort u en ik zijn. Zijn we als de weg, begrijpen we niets van het woord van God en is het dus binnen de kortste keren weer weggepikt uit ons hart? Of zijn we als de rotsachtige grond, oppervlakkig, zonder diepgang en dus gevoelig voor de minste of geringste tegenstand die we zullen krijgen? Of zijn we als de grond vol distels, zijn we vol van andere dingen in het leven en krijgt het woord bij ons dus niet de ruimte? Of zijn we goede grond, geven we gehoor aan de oproep ‘Laat wie oren heeft goed luisteren!’ en dragen we dus vrucht?

Het is een leuk gespreksonderwerp om na te gaan wat voor grond we zijn, vandaag misschien wat rotsachtig, morgen weer vol distels, maar dat is niet waar de gelijkenis om gaat. Het is immers niet de gelijkenis van de grondsoorten, maar de gelijkenis van de zaaier en het Koninkrijk.

2. Wat opvalt in de gelijkenis is dat er zo rijkelijk gezaaid wordt én volop geoogst.

De zaaier is een royale zaaier. Hij heeft blijkbaar zaad genoeg, want hij zaait maar in het wilde weg. Slordig zou je het kunnen noemen, dat er zulke grote delen van het zaad neerkomen op plekken waar ze geen vrucht zullen dragen. Wij zouden dat misschien zelfs zonde willen noemen, zonde van het zaad, maar de zaaier houdt niet in.

En wat de zaaier doet heeft resultaat. Wat hij zaait in goede grond geeft een royale oogst. Honderdvoudig draagt dat zaad vrucht. En soms iets minder, zestig of dertigvoudig, maar in principe, het uitgangspunt is: honderdvoudig!

Deze gelijkenis van Jezus is een bemoediging voor de mensen in zijn tijd en in de tijd van de evangelist Matteus. Zij moeten zich niet laten ontmoedigen door wat mislukt bij de verspreiding van het Woord van God. Want ondanks alle tegenstand zal het Woord van God wel zeker verder gaan, in goede aarde draagt het vrucht, hoe dan ook en meer dan je denkt.

Ook in onze tijd komt de vraag op hoe het moet met dat Woord van God, als je ziet dat zo weinig mensen er oren naar hebben. Als het toch tegen dovemans oren is gezegd, waarom zouden we er dan nog de boer mee op gaan? Is het dan niet zonde om telkens weer nieuwe wegen te zoeken? Kunnen we dat uitdragen van het Woord van God niet beter beperken tot die plekken, bijvoorbeeld in de kerk, waar het de meeste kans maakt om gehoor te vinden?

De gelijkenis van de zaaier én de uitleg die Jezus geeft laten twee kanten zien van de werkelijkheid, onze werkelijkheid. Enerzijds zaait de zaaier overvloedig en draagt het zaad in goede aarde overvloedig vrucht. Anderzijds ontkiemt het Woord op veel plekken niet, alleen maar in goede aarde. Beide staan naast elkaar: de reikwijdte en kracht van het Woord van God en de ervaring dat het zonder goede aarde geen vrucht draagt.

Nogmaals, het is de kunst ons niet blind te staren op de grond. Dat doet de zaaier immers ook niet. Gods woord is er voor alle mensen, ga niet selectief te werk.

3. Geloven wij dat er op heel veel plekken goede aarde is, meer dan we kunnen overzien?

En geloven wij dat de opbrengst van het zaaien van Gods woord honderdvoudig kan zijn?

Ik vertelde u over de kinderen die opgingen in hun verhaal over het zaaien en groeien van tuinkers en zonnebloemen en die graag die ervaring wilden delen.

Daarmee raken zij aan de kern van het verhaal: de verwondering dat het zaad tot enorme groei en overdadige opbrengst in staat is. Dat is de bemoediging die van de gelijkenis uitgaat: geloof dat het groeien gaat. Zoals we ons kunnen verwonderen over de opbrengst van een zaadje, zo ook over het Woord van God: kijk in de wereld om ons heen hoevelen het op de been houdt en op de been heeft gebracht voor de goede zaak. Al die mensen die opkomen voor hun naasten, voor verdraagzaamheid, voor het milieu, omdat ze geloven dat het anders kan en moet.

Eén voorbeeld wil ik u niet onthouden: afgelopen week deed Geeske Hovingh van het Wereldhuis een oproep via Facebook: ze vertelde over ongedocumenteerde families in deze stad die aan de rand van de financiële afgrond staan doordat zij door corona hun informele baantjes nog niet terug hebben. Lege koelkasten is het gevolg. Aan haar oproep om €35 te doneren aan het ‘Project gevulde koelkasten’ van de diaconie werd zo veel gehoor gegeven dat Geeske 5 dagen later ‘sprakeloos’ liet weten dat er inmiddels €13.385 was gedoneerd.

Opkomen voor de mens in nood en ook het aandurven om anderen daarbij te betrekken en op te roepen om mee te helpen, het leverde ongelooflijk veel op.

Niet alleen aan gevulde koelkasten maar ook aan vertrouwen dat er veel goede grond is.

Jezus ziet dat wat Hij de mensen vertelt over het Koninkrijk van God, vaak niet gehoord wordt en niet begrepen. Maar dat weerhoudt Hem niet om door te gaan. Het royale gebaar van de zaaier blijft Hij maken, het Woord van God voor alle mensen, blijft Hij doorgeven. En telkens zijn er mensen die het wel verstaan en in wie het verhaal vruchtbaar wordt, ook dat gaat door.

4. De gelijkenis geeft ons oog voor de ruimharigheid van God en de kracht van het woord.

Een aanmoediging om die Woorden van God te blijven horen en volop door te willen geven, vind ik in deze tekst van Prediker waarmee ik wil afsluiten (11: 4-6):

‘Wie altijd op de wind let, komt nooit aan zaaien toe; wie altijd naar de wolken kijkt, komt nooit aan maaien toe. Je kent de wegen van de wind niet, je kent het kind dat in de moederschoot groeit niet, zo ken je ook de daden niet van God, die alles maakt. Zaai van de morgen tot de avond. Laat je hand niet rusten, want je weet niet of het zaad de ene of de andere, of elke keer ontkiemen zal.’

Moge het zo zijn. Amen.

Roze Zondag

Lezing: Matteüs 10:16-33

ds. Wielie Elhorst

Gemeente van Jezus Christus,

Het is Jezus te doen om mensen. We hebben het niet gehoord vandaag, maar de inzet van de woorden van Jezus, die voor vandaag op het leesrooster staan, is de volgende: ‘Toen hij (dat is Jezus) de mensenmenigte zag, voelde hij medelijden met hen, omdat ze er uitgeput en hulpeloos uitzagen, als schapen zonder herder.’ Het zijn de woorden van vers 36 uit hoofdstuk 9 van het Matteüsevangelie. Bij alles wat Jezus zegt en doet is het hier om te doen: de mensen. Vandaag hoorden we heftige woorden uit het tweede deel van de rede uit het Evangelie naar Matteüs, de rede die de Uitzendingsrede is gaan heten. Er is bijna geen doorkomen aan: mensen, Jezus’ leerlingen, op pad gestuurd met de boodschap van het nabije koninkrijk van de hemel, wordt een lot voorgespiegeld dat weinig te verbeelden over laat: vervolging, haat, familieleden die tegen elkaar opstaan. Het stemt op z’n zachtst gezegd niet echt vrolijk. Wie deze woorden op waarde wil schatten, kan dat alleen door te begrijpen waarin ze geworteld zijn: in een diepe bewogenheid om mensen.

Een intensere inzet nog dan het net geciteerde vers is de eerste rede van Jezus uit het Evangelie naar Matteüs, bekend geworden als de Bergrede, in het vijfde en zesde hoofdstuk. Nog maar amper hebben we gelezen dat Jezus met zijn verkondiging begint – ‘Kom tot inkeer, want het koninkrijk van de hemel is nabij’ – of we vinden Jezus terug op een berg met een massa mensen aan zijn voeten; mensen die hebben gezien dat deze mens, deze rabbi woorden sprak die gelijk ook werkelijkheid werden, in mensen die weer mee konden doen, voorbij pijn, ziekte, kwelling, uitsluiting. Die gelegenheid, daar op de berg met al die mensen, grijpt Jezus niet aan om een systematisch betoog af te steken dat uit de doeken doet hoe het zit met dat nabije koninkrijk: wat is de visie, het mission statement, wat de strategie, wat de middelen? Nee, Hij ziet de mensen en over hen spreekt Hij een woord, in wat bekend is geworden als de zaligsprekingen. Hij ziet de mensen en zegt wie zij zijn: de nederigen, de treurenden, de zachtmoedigen, de hongerenden, de dorstenden, die naar gerechtigheid. Zij zijn de gelukkigen, in hen ligt het koninkrijk van de hemel besloten. Zij zijn gelukkig op de weg, omdat zij ménsen zijn, omdat het leven zich aan hen voltrekt, omdat zij weten wat dat leven waard is en hoe het tegemoet getreden moet worden, met wat er echt toe doet: gerechtigheid, barmhartigheid, zuiver van hart zijn, uit op vrede, niet als hoge abstracte idealen, maar aan dat leven ontstaan, aan dat leven werkelijkheid geworden. Dit is waar Jezus mee begint. Dit is zijn programma: de mensen.

Deze mensen hebben niemand. Ja, wel politieke leiders en religieuze voormannen, maar niemand die hen ziet voor wat zij zijn: kinderen van God. Jezus wil hun herder zijn, en wie Jezus’ leerlingen willen zijn, worden uitgezonden om ook herders te zijn. Zouden deze gezondenen nu zoveel weerstand ondervinden, omdat zij de boodschap van het nabije koninkrijk van de hemel verkondigen? Ik denk het niet. Er waren in die tijd talloos veel rabbi’s die rondgingen en in soortgelijke woorden een nieuwe tijd verkondigden. Nee, het aanstootgevende is dat die woorden anders dan bij veel anderen, ook werkelijkheid worden. Geen koninkrijk ver weg, ja ook, als een droom, maar één die tegelijk waar is, hier en nu, onder ons, steeds maar weer oplaaiend in mensen die niet langer op hun plek worden gehouden, - ook in het oordeel van de samenleving en van de religie over de hun toekomende plek -, maar die helen, opstaan, weer meedoen, elkaar zien, delen zonder dat het geschonken tegoed opraakt. Niets blijft verborgen, de werkelijkheid van het koninkrijk van de hemel komt aan het licht, in mensen. De woorden blijven geen woorden, maar slaan, omdat ze waar worden, materialiseren, werkelijkheid blijken te zijn, een bres in de muur van wat en wie alles graag op z’n plek houdt, met systemen, verklaringen, regels. De boodschap van Jezus is om déze reden op het scherpst van de snede, - omdat Jezus, Hij nu eindelijk, de mensen ziet, de massa, de menigte, de schare die niemand ziet – en dat zien we terug in de consequenties die het heeft voor wie zich als een leerling, als een gezondene tot deze boodschap wil verhouden; niet hoog van de toren, maar tussen de mensen, niet om een eigen of verborgen agenda, niet om een hoger doel waarin de mensen slechts functioneren als middel, maar om hen zelf, om hen alleen. Geen macht, geen belangen, maar een andere werkelijkheid die zichtbaar wordt in wie worden aangeraakt door dat onmiddellijk nabije koninkrijk van de hemel, deze wereld ondersteboven. Het zou uiteindelijk Jezus’ eigen dood betekenen. ‘Too much’ voor deze wereld, zo’n mens die ziet wie niemand ziet.

De eerste eeuwen van onze jaartelling hebben om dit geloof veel martelaren gekend. Wat de evangelist hier uit de mond van Jezus opschrijft, weerspiegelt de tijd waarin hij leeft, waarschijnlijk zo’n zeventig jaar na de dood van Jezus. Het geloof in de Levende, de liefde van God in de mens Jezus, die de dood tartte en overwon; dat geloof leeft, nog steeds, dwars tegen alle weerstand in. Toch is het niet om dat martelaarschap te doen. Jezus beschrijft en wil geen heroïek. Hij beschrijft de gevolgen van een boodschap die zijn tijd, de wereld niet wil horen. Jezus wil niet dat zijn leerlingen daaraan te gronde gaan. Zij zijn niet het middel dat zijn doel heiligt. Hij zegt: willen de mensen niet luisteren, en wordt het te heet onder je voeten, omdat zij je naar het leven staan, ga dan verder, trek verder, en spreek op een andere plek opnieuw dat woord, over dat rijk, dat in wil slaan hier en nu, waar niemand het verwacht in mensen die tegen alle verwachting in Gods kinderen blijken te zijn. Het is met Jezus wel alles of niets, dat wel. Als je de mensen blijft zien, de nabijheid van het koninkrijk in hun leven, hen dit aanzegt en aan hun leven zichtbaar maakt, dan ben ook jij zelf een kind van God, zoveel meer waard dan een mus, al de haren op je hoofd geteld, dan mag je rusten in het vertrouwen dat God je geeft wat je moet zeggen en doen. Maar als je het zicht daarop verliest, dan ga je niet langer achter Jezus aan. Dan verloochen je Hem, om de woorden van Matteüs te gebruiken. Wie verder leest, voorbij het tekstgedeelte van vandaag zal zich blijven verslikken in de heftigheid van de woorden van Jezus, als zodanig niet de woorden die wij vandaag zouden gebruiken, maar het gaat Jezus om dat scherpst van de snede, de urgentie van de keuze voor een woord dat onder de mensen wil zijn, dat daar werkelijkheid wil worden in liefde en leven, en nergens anders.

Lieve mensen, ik geloof stellig dat de woorden van Jezus, zijn goede boodschap, het Evangelie, niet het exclusieve eigendom zijn van de mensen die zich vandaag de dag naar Hem vernoemen. De verhalen, exclusieve verhalen dat wel, die wij ontvangen hebben, doorgegeven zijn door de generaties voor ons, twintig eeuwen lang, zijn voor en van iedereen. Jezus vroeg niet om lidmaatschap, of organisatie, om gebouwen en rotsvaste overtuigingen, muren en regels als pantsers. Ook vandaag zegt Hij niet meer dan dit: ‘Komt tot inkeer, want het koninkrijk van de hemel is nabij’. Die inkeer is geen bekering tot het christendom, en ook geen bekering tot Jezus, maar een bekering tot zijn weg, zijn weg naar dat koninkrijk van de hemel dat ondertussen ook vlak achter Hem aan gaat in een bonte stoet van mensen, beslist veel bonter dan de mensen die zich in onze tijd christen noemen. Ik spreek hier geen verwijt uit, dan zou ik ook mezelf en ons tekort doen, maar wel een appèl dat dringend wil verwijzen naar de inclusiviteit van Jezus’ boodschap, zoveel inclusiever is dan wij kunnen vermoeden. Wie zijn die mensen achter Jezus aan? Nog eens: de nederigen, de treurenden, de zachtmoedigen, de hongerenden, de dorstenden, die naar gerechtigheid. Zij zijn de gelukkigen.

Vandaag is het Roze Zondag, de zondag die het begin van de Roze Week markeert en die uitloopt op Roze Zaterdag, in veel landen ook wel Christopher Street Day genoemd, naar de straat in New York waar in 1969 rellen uitbraken tegen de politie die niet ophield bezoekers aan de gay cafés en bars te treiteren en te arresteren. Op 28 juni 1969 was het genoeg. Mensen, homo’s, drags, trans personen, stonden op en lieten zich niet langer dehumaniseren. Ze lieten zich niet langer ontmenselijken. Het was een van de startmomenten van een beweging die inmiddels wereldwijd is geworden en die om niets anders bestaat dan om mensen, om wie mensen zijn, hoe zij de rijke uitdrukking zijn van het leven in al z’n veelkleurigheid en dat dat waardering verdient in vrijheid en gelijkwaardigheid. Om deze mensen is deze zondag een Roze Zondag, heeft deze zondag een plek in de kerken gekregen, althans in veel kerken, al bijna dertig jaar, - omdat wij menen dat ook zij daar zitten, aan de voeten van Jezus, op de berg: tegenover een mens, iemand, die hen nu eindelijk eens, ziet, als mensen in wie het koninkrijk van de hemel nabij is, in hun verlangen naar vrijheid, hongerend naar recht. Deze zondag is niet Roze, omdat het zo goed of belangrijk is om het ook eens over LHBTI+’ers te hebben, maar omdat we in hen de werkelijkheid en de waarheid van de goede boodschap van Jezus herkennen, de onmiddellijkheid van zijn koninkrijk herkennen – niet alleen in hen, maar zeker ook in hen – en omdat wij hen zo willen erkennen als reisgenoten achter Jezus aan. Als wij zo gaan bidden, dan bidden we in de eerste plaats niet voor hen, dat ook, maar vooral mét hen, hand en hand met hen als onze reisgenoten. Er is helemaal geen wij en zij. Er is alleen een wij dat weet van het leven, van wat er waar is en oprecht, eerlijk, trouw en zuiver. Genade en vrijheid voor ons allen, voor iedereen; een hemel, déze wereld omgekeerd, onder handbereik.

Amen

Overweging Pinksterviering 31 mei 2020 van Oranjekerk, Thomaskerk en Willem de Zwijgerkerk door ds. Jantine Heuvelink.

Schriftlezingen: Exodus 24 en Johannes 14: 23 - 29

Inleiding met gezongen gebed lied 333 ‘Kom Geest van God’

Vijftig dagen na Pasen is het vandaag. Pentacosta, Pinksteren. Voor mij, en misschien ook voor u, voelt Pasen als heel lang geleden. Toen had corona nog maar net het leven plat gelegd. Ik herinner me het zoeken naar hoe nu verder en de vraag wat staat ons nog meer te wachten en hoe lang gaat dit nog duren? Vragen die ook aansloten op de lezingen.

Op Paasmorgen lazen we hoe Maria bij het lege graf staat en huilt, maar dan ineens bij haar naam geroepen wordt en later kan zeggen ‘Ik heb de Heer gezien!’.

Vergelijkbaar en ook heel anders lazen we hoe het bevrijde volk Israël doodsbenauwd bij de Schelfzee staat en dan ziet dat de zee in tweeën splijt en zij door de dood heen kan gaan.

Dat was Pasen, doorgang door de dood. Hoe ging het verder?

We volgden de afgelopen weken het volk Israël op de voet. En hoorden over die tocht door de woestijn, over leren vertrouwen op God die bevrijdt, en telkens weer die twijfel en angst die opkomt.

Vandaag horen we Exodus 24 waarin God met zijn volk een verbond sluit. Je zou kunnen zeggen: hier waren de Israëlieten al die tijd naar op weg en ook hier was God al die tijd op uit. Om te komen tot dit verbond waarin Gods woorden die bevrijden, ontvangen worden door het volk dat zegt: ‘al de woorden die de Ene heeft gesproken zullen we doen!’.

De berg Sinaï waar God die tien woorden geeft, is een heilige plaats, daar blijft het volk op gepaste afstand, zoals God gezegd heeft, want wie te dichtbij komt, zal sterven. (Ex 19)

Mozes bouwt onderaan de berg een altaar en bezegelt het verbond tussen God en mensen met bloed als teken van leven. 12 stenen richt hij daarbij op, als teken van verbondenheid tussen God en de 12 stammen van Israel, die daarmee ook onderling verbonden zijn in die Ene. Daarna gaan de 70 oudsten van het volk met Mozes en de zijnen de berg van God op en aanschouwen God en houden een maaltijd en zij besterven het niet.

Hoogtepunten zijn er te over in dit verhaal van die berg die Mozes steeds verder beklimt, waar de Eeuwige verschijnt zo geheel en al dat maar een stukje daarvan te overzien is en waar de woorden van God over en weer gegeven en ontvangen worden.

Met die woorden zal het verdergaan. In een ark, een verbondskist, komen de platen met die Tien Woorden te liggen, en zo zal God met het volk meegaan. 

We lezen vandaag ook uit het evangelie van Johannes en horen hoe Jezus vlak voor zijn dood tegen zijn leerlingen zegt: ‘als iemand mij liefheeft zal hij mijn woord bewaren, en mijn Vader zal hem liefhebben en wij zullen tot hem komen en verblijf bij hem maken’.

God Die woont op de berg in een wolk, verblijft evenzo in de heilige woorden en in mensen.

Laten we daarom voor het horen van deze woorden, biddend zingen: ‘Kom, Geest van God’.

Overweging

1. ‘Maar wat is dat dan ‘Pinksteren’?’, vraagt Maaike.

En haar moeder zucht, want ze heeft het al een paar keer uitgelegd.

Maaike zegt: ‘Met Kerst is er een stal met een baby Jezus, met Pasen is er een palmpaasstok, met een kruis en met paaseitjes. Maar wat is er nu met Pinksteren? Vroeger waren er wel eens ballonnen in de kerk, of gingen we bellen blazen, maar vandaag is dat er niet. Ik zie helemaal niet aan vandaag, dat het Pinksteren is!’.

Dan heeft de mama van Maaike een idee. ‘Dat is het precies’, zegt ze. ‘Pinksteren is er niet als je het niet zelf mee-maakt! Wil je het mee-maken?’

Maaike knikt ‘ja’. Jullie ook? Oké, daar gaan we:

Wapper met een blaadje – Ah, een lekker koel windje!

Wrijf in je handen - Ah, daar krijg ik het warm van!

Knip met je vingers – dat lijkt wel een knisperend vuurtje!

En wees nu eens heel stil…, wat hoor je? Alleen je eigen adem?

Dat is nou Pinksteren!

2. Maak Pinksteren mee.

Wat de zeventig daar meemaken boven op de berg, dat zij God zien, dat gaat ons voorstellingsvermogen te boven. En niet alleen dat van ons, want ook zij die het meemaken komen in hun beschrijving niet verder dan de glimp die ze opvingen van het plaveisel van onder de voeten van God.

Pinksteren is het feest van de Geest, van God die voor mensen verstaanbaar is en over Wie je tegelijk slechts bij benadering, in beelden en symbolen, kunt spreken. Gods verschijning op de Sinaï gaat gepaard met donder en bliksem, een wolk en vuur. En ook met een stem, een woord en eten. God is heilig en op afstand, maar ook dichtbij en benaderbaar.

Met het Pinksterverhaal uit Handelingen 2 in ons achterhoofd valt het vuur op de top van de berg op – u weet wellicht dat ook op de hoofden van de leerlingen van Jezus vuur verschijnt als zij 50 dagen na Pasen bij elkaar zitten in Jeruzalem om het Pinksterfeest te vieren, het feest van de ontvangst van de Torah, het woord van God. Dan gaat het waaien in huis en verschijnen er vlammen op ieder van hen.

En wat ook opvalt zijn die 70 oudsten die met Mozes mee de berg op mogen trekken. Zeventig is in de Bijbel het getal van de volken. Met deze zeventig die God ontmoeten is gezegd dat de woorden van God en het verbond dat de Eeuwige met het volk Israël sluit, alle volken op het oog heeft. Als de leerlingen van Jezus het Pinksterfeest vieren in Jeruzalem en vervuld worden van de Heilige Geest en spreken in vreemde talen dan staat er dat Joden uit ieder volk op aarde hun kunnen verstaan. De hele wereld gaat dit Godsgebeuren aan. Dat zegt Jezus ook tegen zijn leerlingen als Hij hen uitzendt: 

‘Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen, door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest, en hun te leren dat ze zich moeten houden aan alles wat ik jullie opgedragen heb’. (Matt 28: 19-20)

3. Iedereen kan dus Pinksteren meemaken, iedereen kan iets bevatten van God. Maar hoe?

‘Wie mij liefheeft zal mijn woord bewaren, en dat woord is niet van mij maar van mijn Vader’, zegt Jezus. Dat woord dat zijn de verbondswoorden van God, de tien woorden, die God gegeven heeft op de Sinaï. Wat dat woord ‘bewaren’ inhoudt, dat is mooi af te lezen aan wat het volk antwoordt als Mozes hen de woorden voorleest. Zij antwoorden: ‘al wat de Ene heeft gesproken, zullen we doen en willen we horen!’ Dat is natuurlijk een aparte volgorde, eerst doen en dan horen, en u begrijpt, dat staat er niet zomaar. Uit die volgorde van doen en horen blijkt dat die beide elkaar moeten afwisselen. De woorden van God heb je te doen, maar in je daden blijft het van belang af te blijven stemmen op dat Woord. Pinksteren meemaken, de Geest laten waaien, dat betekent niet vastzitten aan het woord, of volledig opgaan in het doen en ervaren, maar het betekent heen en weer willen gaan tussen beide. Het is bij alles wat je doet telkens weer voor ogen houden wat God gezegd heeft hoe het zal zijn, en daarnaar willen leven.

4. Want om leven gaat het. Leven in vrede. Daar wijst Jezus op, daar is het God om te doen.

Daarom sterven diegenen die met Mozes de heilige berg van God opgaan en God zien níét, in tegenstelling tot wat God eerder heeft aangekondigd.

God is overweldigend en voor het volk Israël enkel te zien als een verterend vuur op de top van de berg. Maar de Eeuwige is niet uit op vernietiging. De Eeuwige is uit op leven.

Mozes klimt dan ook verder omhoog.

En wij, wat doen wij?

Misschien gaan we Pinksteren wel meemaken en iets verstaan van God.

In onze ontmoetingen met een ander vandaag, op afstand of nabij.

In wat ons te doen staat.

In woorden of beelden.

Of in zomaar een windvlaag.

Amen

Ds. Piet Kooiman

Cantate (Zing!)

Schriftlezing: Exodus 19 : 1 – 13

Lieve mensen in de Oranjekerk, maar vandaag niet minder u / jij die thuis of waar dan ook met ons bent.

Onderweg zijn. Dan ergens iets meemaken dat een onuitwisbare indruk maakt. Een ontmoeting die je nooit meer zult vergeten. Op een plek die in je geheugen gegrift blijft. Dat kan een persoonlijke ervaring zijn die je je leven lang meeneemt. In het verhaal van deze morgen gebeurt dat een heel volk. Deze morgen is de voorbode van het klinken van de Tien Woorden. Woorden die nu nog klinken. Fundament van echt leven als mens en medemens. Van samen-leven.

Het meest krachtige beeld van dit bijbelgedeelte is dat van de Adelaar die zijn jong leert vliegen. Het beeld dat zojuist welluidend is bezongen. Het jong mag op zijn rug. Stel je dat jong voor op de rug van vader of moeder (misschien juist van moeder omdat het vandaag Moederdag is). Hoog zweeft het boven de aarde en ziet vergezichten waarvan een mens alleen maar kan dromen. Maar dan ineens duikt de ouder weg en moet het jong het zelf doen: vliegen. Nog nooit gedaan en nu ineens. Kan ik het wel? Vleugels weid maar het lukt nog niet. Een tomeloze val. Maar dan ineens zijn daar de vleugels van moeder die je opvangt. Je bent veilig. Even. Maar dan opnieuw opgeworpen, vleugels wijd en vliegen. Het lukt!

In de afgelopen week heb ik via WhatsApp een paar filmpjes gezien van mijn kleinzoon Felix, 16 maanden oud, die sinds een paar weken kan lopen. Wat geweldig om zijn plezier te zien als het lukt om te stappen, te lopen. En het groeiende zelfvertrouwen.

Gedragen als op adelaarsvleugels. Zo typeert de Eeuwige de zorgzame kracht waarmee hij Israël heeft bevrijd uit de slavernij. Ook onze samenleving heeft behoefte aan zorgzame kracht, juist in deze corona periode. En ik denk dat we die ook ervaren in de inzet van zoveel mensen in de zorg voor zieken, maar ook gewoon in de buurt of in de wijk waar mensen elkaar helpen en tot steun zijn.

Israël is bevrijd uit de slavernij. Mozes was hun leider, maar in alle beslissende gebeurtenissen had de Eeuwige de regie. Zo liepen ze door de Schelfzee alsof er geen water was. Maar toen ze er doorheen waren werd de zee weer zee waarin de vijand ten onder ging. Ze hoefden er zelf niets voor te doen. Ze werden a.h.w. gedragen.

Maar nu zijn ze in de woestijn. Niets om je aan vast te houden. Op weg naar een nieuwe en per definitie onzekere toekomst. God laat hen niet in de steek maar laat wel weten dat ze nu zelf de regie in handen moeten nemen. Zelf vliegen. En de Eeuwige vertrouwt hen dat toe. Daartoe deze Tien Woorden.

Hoe dat dan moet? De Eeuwige zelf zal hun zijn woorden geven die alles zeggen over de kunst van het vliegen: De Tien Woorden. Ze moeten die zelf in praktijk brengen. En als ze dat doen dan wordt het vergezicht wáár dat hun land een land van belofte is. Met melk en honing om van te leven. Met recht en vrede, liefde en trouw die dat leven kenmerken als goed.

In Exodus staat het nog weer anders. De Ene zegt hun toe: als je je deze woorden eigen maakt en er uit leeft, dan zul je een koninkrijk van priesters zijn, een heilig volk.
Een koninkrijk van priesters. Dat betekent dat in Israël iedereen priester is. Luther zal daaraan gedacht hebben toen hij sprak over het priesterschap van alle gelovigen. Maar priesters zijn toch een bijzondere groep die zich onderscheidt van het gewone volk? Dat kan niet als iedereen priester is. Hoe dan nu?

De priester bidt voor het volk. Hij komt op voor de ander. Het ideaal van een koninkrijk van priesters is dat iedereen dat doet. En zo is dat lijkt mij ook bij het priesterschap van alle gelovigen. Een mooie uiting daarvan is het gebed van de gemeente. Daarin bidden we samen voor anderen. Voor jezelf mag natuurlijk ook. Maar de ander ontbreekt haast nooit in een gebed. En omdat de kerkdienst ook een oefening is, een godsdienst-oefening, werkt dit opkomen voor de ander door in de praktijk van alle dag. Iedereen priester, ook door de week.

Het volk wordt dan ook ‘een heilige natie’ genoemd.
Daarin is heiligheid niet voorbehouden aan enkelingen die zich van de rest onderscheiden. Het geldt iedereen. Heiligheid is geen prestatie maar typeert een houding die ruimte laat voor de Ander / de ander, de bereidheid om te luisteren, openheid die een echte ontmoeting mogelijk maakt.

Paulus kende dit concept vast ook. Hij noemt de gelovigen ‘heiligen’. Allemaal. Niet de enkelingen die iets bijzonders presteren. Maar ieder die alleen al door te geloven boven zichzelf uitwijst.

Lieve mensen, ik ben vanmorgen ingegaan op wat ik als het meest kernachtige in deze schriftlezing zie: Dat God ons draagt en tegelijkertijd de opdracht geeft om elkaar te dragen, te steunen, te helpen waar het nodig is. Daarin, zou Jezus zeggen, dien je God.

Alles kan vanmorgen niet aan de orde komen. De lastige tekst over de doodstraf voor ieder die zich op de berg van God zou wagen heb ik niet besproken. Het is een struikeltekst waar ik niet zo goed weg mee weet.
Een enkele opmerking toch daarover. Blijkbaar wil de schrijver ons op het hart drukken dat er in de ontmoeting met de Eeuwige veel op het spel staat, zo niet alles. Daar kun je eigenlijk niet slordig mee omgaan. God liefhebben en je naaste als jezelf is geen hobby maar het vereist eerbied en toewijding.

Toen Mozes bij de brandende braamstruik die niet verbrandde ging kijken wat daar aan de hand was hoorde hij zeggen: Doe je schoenen van je voeten want je staat op heilig grond.

Daar is ruimte nodig voor de Ander en eerbied, zoals ook in óns leven ruimte voor de ander en eerbied, essentieel zijn. De Eeuwige maakt ons verantwoordelijk voor de ander. Daarom moeten we onze vleugels uitslaan. Het mag beginnen met fladderen en eerste stapjes. Dan kunnen we er plezier in krijgen en zelfvertrouwen. Zelfvertrouwen dat tegelijkertijd weet van het vertrouwen dat de Ander ons schenkt.

Moge dat zo zijn. In de Naam van de Vader, de Zoon en de heilige Geest.